ოსტეოქონდროზი ხერხემლის ქრონიკული პათოლოგიაა, რომლის ძირეული მიზეზია მალთაშუა დისკოს დეგენერაციული ცვლილებები. დაავადების პროგრესირებასთან ერთად პათოლოგიურ პროცესში ზურგის სვეტის სხვა სტრუქტურებიც ერთვება - ხერხემლის სხეულები, მალთაშუა სახსრები, ლიგატები და ა. შ.
დაავადება გავლენას ახდენს ყველა ასაკის ადამიანზე. ბოლო დრომდე ოსტეოქონდროზი ხანდაზმულთა ხვედრად ითვლებოდა, მაგრამ ბოლო დროს ახალგაზრდებში ამ დაავადების სიხშირის ზრდა გამოვლინდა. ქალებიც და მამაკაცებიც ერთნაირად ხშირად ავადდებიან.
რატომ ჩნდება ოსტეოქონდროზი?
იმისათვის, რომ უკეთ გავიგოთ რა არის ოსტეოქონდროზი, საჭიროა მოკლედ ვისაუბროთ მისი გაჩენის მიზეზებსა და მექანიზმზე.
ხერხემლის ოსტეოქონდროზის დროს პათოლოგიური ცვლილებების წარმოქმნა ნელა ხდება. წლები ხშირად გადის მალთაშუა ხრტილში პათოლოგიური პროცესის დაწყებიდან ოსტეოქონდროზის პირველი სიმპტომების გამოვლინებამდე.
ოსტეოქონდროზის მიზეზები
ხერხემლის ჯანმრთელობაზე პირდაპირ გავლენას ახდენს მრავალი უარყოფითი ფაქტორი. თუ მათი გავლენა დიდი ხნის განმავლობაში ხორციელდება, მაშინ ამის შედეგია ხერხემლის სტრუქტურებში პათოლოგიური ცვლილებების გამოჩენა. და ეს ხელს უწყობს ოსტეოქონდროზის წარმოქმნას.
მაგალითად, რა არის ოსტეოქონდროზი, კარგად იციან ადამიანები, რომლებიც უმოქმედო ცხოვრების წესს ეწევიან, ჭარბწონიანები არიან. გადაჭარბებულმა ფიზიკურმა დატვირთვამ, ზურგისა და კისრის დაზიანებებმა, ზოგიერთმა სომატურმა დაავადებამ ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ამ პათოლოგიის განვითარება. და გამწვავებული მემკვიდრეობა და სიბერე არის პირდაპირი ფაქტორები, რომლებიც იწვევს დისკების ხრტილოვანი ქსოვილის დეგენერაციულ დაზიანებას.
როგორ ვითარდება ოსტეოქონდროზი?
ოსტეოქონდროზის განვითარების (ან პათოგენეზის) მექანიზმი ჯერ კიდევ საკამათო და არასაკმარისად არის შესწავლილი. სავარაუდოა, რომ ეს დაავადება ჩამოყალიბებულია მეტაბოლური დარღვევების საფუძველზე, რომლებიც ხდება ზურგის სვეტის სტრუქტურებში.
არახელსაყრელი ფაქტორების გავლენით ხშირად ხდება შეუქცევადი ცვლილებები მალთაშუა დისკის ხრტილოვან ქსოვილში, რასაც მოჰყვება მისი თანდათანობითი განადგურება (ან განადგურება).
შემდეგ პათოლოგიური პროცესი ასევე ვრცელდება ხერხემლის ძვლოვან ქსოვილზე მისი დეფორმაციის განვითარებით და მიმდებარე სტრუქტურებში შეუქცევადი ცვლილებებით.
მალთაშუა დისკში ასეთი ცვლილებების გამოჩენა პირდაპირ დამოკიდებულია მის ანატომიურ ნიუანსებზე:
- ხრტილოვან ქსოვილს არ აქვს საკუთარი სისხლმომარაგების სისტემა. მის კვებას მეზობელი ხერხემლიანების ძვლოვანი ქსოვილი უზრუნველყოფს. ამიტომ ხერხემალზე არასაკმარისი ან პირიქით გადაჭარბებული ფიზიკური სტრესის შედეგად სისხლის მიმოქცევის დარღვევის შემთხვევაში ზარალდება ხრტილოვანი კვებაც.
- ასევე არ არის ნერვული ბოჭკოები ხრტილში. შესაბამისად, მალთაშუა დისკის ფუნქციური გადატვირთვით, ნერვული იმპულსის გადაცემა, რომელიც იწვევს მეტაბოლიზმის გააქტიურებას, დროული იქნება.
- მალთაშუა დისკის ხრტილოვანი ქსოვილის თვითგანკურნების (რეგენერაციის) უნარი შენელებულია მისი სტრუქტურული თავისებურებების გამო.
ასევე არსებობს სხვა ფაქტორები, რომლებიც აშკარად უწყობს ხელს მალთაშუა დისკების ხრტილოვანი ქსოვილის დეგენერაციული პროცესების განვითარებას და ოსტეოქონდროზის წარმოქმნას.
პათოლოგიური ცვლილებების ეტაპები
ამ პათოლოგიის პათოგენეზის შესახებ არსებული მონაცემების საფუძველზე პირობითად შეიძლება გამოიყოს მალთაშუა დისკში დეგენერაციული პროცესის რამდენიმე ეტაპი. ხერხემლის ოსტეოქონდროზის ეტაპები:
- ელემენტარული. დისკის ხრტილოვანი ქსოვილი მექანიკური ზემოქმედებით განიცდის სტრუქტურულ ცვლილებებს - ხდება მისი დისფუნქცია. ახასიათებს დისკის ზედაპირზე სხვადასხვა ზომისა და სიღრმის ბზარების გამოჩენა. შემდგომში ეს ბზარები გარდაიქმნება გამონაყარებად (თიაქრები).
- შუალედური. ახასიათებს ზურგის სვეტის დაზიანებული უბნის არასტაბილურობის გამოჩენა ხერხემლის პათოლოგიური მობილობის გამო. ამ შემთხვევაში ირღვევა ხერხემლის ერთ-ერთი მთავარი ფუნქცია, დამცავი. ნერვული და სისხლძარღვთა ღეროები, რომლებიც გადის მის ძვლის არხებში, დაუცველი ხდება. ვითარდება დაავადების ნათელი კლინიკური სიმპტომები.
- სასრული. ხდება დაზიანებული ხრტილოვანი ქსოვილის ჩანაცვლება უფრო უხეში და მკვრივი ბოჭკოვანი ქსოვილით. ამავდროულად ქრება მალთაშუა თიაქრები. ხოლო ხერხემლიანების პათოლოგიური მობილურობა იცვლება მათი მობილობის მკვეთრი შეზღუდვით. ხშირად ხდება ზურგის არხის შევიწროება ზურგის ტვინის სეგმენტების შეკუმშვის გამოვლინებების განვითარებით.
აქედან გამომდინარე, დაავადების თითოეული ეტაპი ხასიათდება საკუთარი სპეციფიკური სიმპტომების არსებობით, რაც უდავოდ თამაშობს მთავარ როლს ოსტეოქონდროზის მკურნალობის მეთოდების არჩევაში.
კლინიკური გამოვლინებები
ხერხემლის ოსტეოქონდროზის ნიშნები ვლინდება ხერხემლის ძვლოვანი ქსოვილის ცვლილებებით. პაციენტს შეიძლება არ ჰქონდეს რაიმე ჩივილი საკმაოდ დიდი ხნის განმავლობაში.
დაავადებას ახასიათებს ქრონიკული მიმდინარეობა, გამწვავებისა და რემისიის ფაზებით ერთმანეთს ცვლის.
ხშირად, ოსტეოქონდროზის გამწვავება ხდება პროვოცირების ფაქტორების გავლენის ქვეშ: ფიზიკური გადატვირთვა, ჰიპოთერმია, არასასიამოვნო პოზიციის ხანგრძლივი ზემოქმედება, მაგალითად, სიზმარში ან სამსახურში და ა. შ.
ამ დაავადების მრავალი სიმპტომია, რომელიც დამოკიდებულია პათოლოგიური პროცესის ლოკალიზაციაზე და ხრტილისა და ძვლოვანი ქსოვილის სტრუქტურული ცვლილებების სიმძიმეზე. ყველა ეს სიმპტომი შეიძლება დაიყოს რამდენიმე სინდრომად. საკმაოდ ხშირად ისინი გაერთიანებულია.
რადიკულარული სინდრომი
ხერხემლის ოსტეოქონდროზის მქონე თითქმის ყველა პაციენტს ემართება. ამ სინდრომის გამოვლენისას როლს ასრულებს ზურგის ნერვების ფესვების შეკუმშვა (შეკუმშვა) ხერხემლის პათოლოგიურად შეცვლილი სტრუქტურებით.
რადიკულური სინდრომის მთავარი ნიშანია ტკივილი, რომელიც მნიშვნელოვან რაოდენობაში შეიძლება გავრცელდეს (დასხივება) შესაბამისი ფესვის ინერვაციის პროცესში. ახასიათებს ტკივილის გამოსხივება ზემოდან ქვემოდან. მაგალითად, თუ წელის არეში დაზიანებულია, დუნდულო მტკივა და ფეხს აწვება.
ტკივილის ინტენსივობა მატულობს ღეროს ან კისრის ბრუნვით, ფიზიკური აქტივობით. მტკივნეული შეგრძნებები ხასიათდება ჭრის, გამოწევის, გამოცხობის სახით.
ასევე, ტკივილის სინდრომთან ერთად, დაზიანებულ მიდამოში ხშირად ვითარდება მგრძნობელობის დარღვევის სიმპტომები მისი გაზრდის ტიპის მიხედვით (ჰიპერესთეზია), ასევე მგრძნობელობის დარღვევა, დაბუჟება.
თუ დაავადება პროგრესირებს და შეკუმშვის მიზეზი არ აღმოიფხვრება, მაშინ ჰიპერესთეზია იცვლება ჰიპოესთეზიით (მგრძნობელობის დაქვეითებით), რომელსაც ხშირად თან ახლავს დაზიანებული ზურგის ფესვის ფუნქციის დაკარგვის სიმპტომები.
ზურგის სინდრომი
ეს სინდრომი ვითარდება ზურგის ტვინის შეკუმშვის შედეგად. ასეთი შეკუმშვის ყველაზე გავრცელებული მიზეზი არის მალთაშუა თიაქარი.
მცირდება მგრძნობელობა, რეაქცია ტემპერატურისა და ტკივილის სტიმულებზე. პროგრესირებადი კუნთების სისუსტე ვითარდება როგორც კიდურებში, ასევე ღეროში. ხშირად ყალიბდება პარეზული ან პარალიზური სიმპტომები.
ვეგეტატიურ-სისხლძარღვთა სინდრომი
ეს სინდრომი ყველაზე ხშირად ვითარდება ხერხემლის ოსტეოქონდროზის ცერვიკალურ და ცერვიკოთორაკულ ლოკალიზაციაში.
ოსტეოქონდროზის დროს სისხლძარღვთა დარღვევების მიზეზი არის ხერხემლის ძვლის არხებში გამავალი დიდი გემების რეფლექსური სპაზმი ან მექანიკური შეკუმშვა. ამ შემთხვევაში შეიძლება განვითარდეს სხვადასხვა სიმპტომები, რაც თავის ტვინის ან კიდურების მთავარი არტერიების იშემიური სისხლის მიმოქცევის დარღვევას წააგავს. ხშირად ეს არის დიაგნოსტიკური შეცდომების მიზეზი.
გარდა ამისა, ხშირად ვითარდება სხვადასხვა ვეგეტატიური დარღვევები. ისინი ყველაზე მეტად გამოხატულია ქალებში (ემოციური ლაბილობა, ძილის დარღვევა, მენსტრუალური ციკლის დარღვევა და ა. შ. ).
ვისცერული სინდრომი
ახასიათებს ტკივილის გაჩენა გულის პროექციაში, კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის ორგანოებში და ა. შ. ხშირად ასეთ პაციენტებს მკურნალობენ ხანგრძლივ და აბსოლუტურად წარუმატებლად რაიმე სომატურ დაავადებაზე.
მაგალითად, თუ გულმკერდის რეგიონი დაზიანებულია, შეიძლება მოხდეს მკერდის უკანა ტკივილი, რომელიც ჰგავს სტენოკარდიის მქონეებს. ხშირად აღინიშნება გულისცემის რეფლექსური შეგრძნება.
დიაგნოსტიკური პრინციპები
გარდა დამახასიათებელი სიმპტომებისა, დაავადების დადგენასა და სტადიაში მნიშვნელოვან როლს თამაშობს დამატებითი გამოკვლევის მეთოდები - ხერხემლის რენტგენი, კომპიუტერული და მაგნიტური ბირთვული ტომოგრაფია.
ჩვენების მიხედვით ტარდება სხვა მეთოდები, მაგალითად, ეეგ, ეკგ, სისხლძარღვების დოპლეროსკანირება და ა. შ.
ოსტეოქონდროზის მკურნალობა
ხერხემლის ოსტეოქონდროზის მკურნალობა ინტეგრირებული მიდგომაა. მკურნალობის ამა თუ იმ მეთოდის არჩევისას აუცილებელია შეფასდეს ზურგის სვეტის სტრუქტურების დაზიანების ხარისხი, კლინიკური გამოვლინებების ბუნება და სიმძიმე, აგრეთვე დაავადების მიმდინარეობის ეტაპი (გამწვავება ან რემისია). .
ხერხემლის ოსტეოქონდროზის მკურნალობაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს აგრეთვე პრევენციული ღონისძიებები, რომლებიც მიზნად ისახავს დაავადების გამწვავების სიხშირის შემცირებას და ხერხემლისა და მალთაშუა დისკების სტრუქტურის შენარჩუნებას.
ტაქტიკა გამწვავების დროს
ამ პერიოდში დაავადების მკურნალობის მნიშვნელოვანი პირობაა ხერხემლის დაზიანებული უბნის დასვენების შექმნა. ამისათვის პაციენტს ენიშნება წოლითი რეჟიმი სხვადასხვა ხელსაწყოების გამოყენებით დაზიანებული ხერხემლის სეგმენტის უმოძრაობის შესაქმნელად.
ზოგიერთ შემთხვევაში საჭიროა ჰოსპიტალიზაცია ნევროლოგიურ განყოფილებაში.
სამედიცინო მკურნალობა
ოსტეოქონდროზის დროს ტკივილის ინტენსივობის შესამცირებლად ინიშნება სხვადასხვა მედიკამენტები:
- არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო საშუალებები (NSAIDs);
- ტკივილგამაყუჩებელი;
- კუნთების რელაქსანტები.
მათი გამოყენების ეფექტის არარსებობის შემთხვევაში, მიზანშეწონილია დაინიშნოს დაზიანებული უბნის ინერვაციის ბლოკადა ადგილობრივი საანესთეზიო საშუალებების გამოყენებით.
ოსტეოქონდროზის საშვილოსნოს ყელის ლოკალიზაციით ხშირად ვითარდება თავის ტვინის სისხლის მიმოქცევის დარღვევა. ასეთი გამოვლინების შესამცირებლად ინიშნება მედიკამენტები, რომლებიც აუმჯობესებენ ცერებრალური სისხლის მიმოქცევას. ასევე აუცილებელია სიმპტომური საშუალებების გამოყენება - გულისრევისა და ღებინების შემსუბუქება, ვესტიბულური დარღვევების გაუმჯობესება და ა. შ.
გარდა ამისა, მიზანშეწონილია დანიშნოს ვიტამინის პრეპარატები (განსაკუთრებით B ჯგუფის), ანტიოქსიდანტები და ზოგიერთი სხვა.
ფიზიოთერაპიული პროცედურები
ოსტეოქონდროზის დროს ფიზიკური ფაქტორებით მკურნალობამ ფართო გამოყენება ჰპოვა. ფიზიოთერაპიის სხვადასხვა მეთოდი გამოიყენება როგორც დაავადების გამწვავების, ასევე რემისიის ფაზაში:
- მწვავე პერიოდში გამოიყენება ულტრაიისფერი დასხივება, დამუშავება ელექტრომაგნიტური ველებით (UHF), დიადინამიკური დენი და სხვ.
- რემისიის ფაზაში ინიშნება ელექტროფორეზი სხვადასხვა პრეპარატებით, ინდუქტოთერმია, ულტრაბგერითი და სხვადასხვა სახის ბალნეოთერაპია.
ტაქტიკა რემისიის ფაზაში
დაავადების მწვავე გამოვლინების ჩაქრობის შემდეგ დაავადების მკურნალობა გრძელდება. ასეთი თერაპიის მიზანია გამწვავებების სიხშირის შემცირება და ხერხემლის ძვლისა და ხრტილოვანი ქსოვილის რეგენერაცია.
დაავადების მწვავე ფაზაზე დანიშნული წამლის მკურნალობა გრძელდება. ამ პერიოდის განმავლობაში შეიძლება გამოყენებულ იქნას ქონდროპროტექტორები - საშუალებები, რომლებიც აუმჯობესებენ ხრტილის მდგომარეობას.
ფიზიოთერაპიის მეთოდების გარდა გამოიყენება მასაჟი და ფიზიოთერაპიული ვარჯიშებიც.
Მასაჟი
მასაჟის ძირითადი ეფექტი მიზნად ისახავს დაზიანებულ მიდამოში სისხლის მიმოქცევის გაუმჯობესებას და კუნთოვანი კორსეტის გაძლიერებას. ასევე, მასაჟის მოძრაობების პროფესიონალური შესრულება საშუალებას გაძლევთ მოხსნათ კუნთების სპაზმი, რომელიც ჩვეულებრივ თან ახლავს ამ პათოლოგიას.
ამიტომ მასაჟი უნდა ჩატარდეს სპეციალურად გაწვრთნილი სპეციალისტის მიერ, რომელიც თავისუფლად ფლობს მკურნალობის ამ მეთოდს. არასწორად ან გაუნათლებლობით შესრულებულმა მასაჟმა შეიძლება გამოიწვიოს გართულებების განვითარება ან დაავადების გამწვავება.
თერაპიული ვარჯიში (LFK)
დოზირებული და სპეციალურად შერჩეული ფიზიკური ვარჯიშები სავარჯიშო თერაპიის საფუძველს წარმოადგენს. ასეთი ვარჯიშების კომპლექსს ექიმი ინდივიდუალურად ირჩევს თითოეული პაციენტისთვის. სავარჯიშო თერაპიის სავარჯიშოების შერჩევის პრინციპია ხერხემლის დაზიანებულ მიდამოზე ფიზიკური დატვირთვის შემცირება.
ფიზიოთერაპიული ვარჯიშების მოქმედება მიზნად ისახავს დაზარალებულ ზონაში სისხლის მიწოდებისა და ლიმფის ნაკადის გაუმჯობესებას, კუნთოვანი ქსოვილის გაძლიერებას.
ეს ვარჯიშები ყოველდღე უნდა გაკეთდეს. როგორც წესი, თავდაპირველად ინდივიდუალური ან ჯგუფური მეცადინეობები ტარდება ინსტრუქტორთან ერთად, შემდეგ პაციენტს შეუძლია სახლში დამოუკიდებლად შეასრულოს სავარჯიშოების ნაკრები.
გამწვავების პრევენცია
ხერხემლის ოსტეოქონდროზის გამწვავების პრევენციული ღონისძიებები მიზნად ისახავს ყველა პროვოცირების ფაქტორის აღმოფხვრას:
- ხანგრძლივი დგომისა და ჯდომის დროს აუცილებელია სწორი პოზისა და პოზის მონიტორინგი.
- გახანგრძლივებული სტატიკური სტრესისთვის (მაგალითად, კომპიუტერთან მუშაობისთვის) სასარგებლოა რეგულარული შესვენების გაკეთება, რომლის დროსაც უნდა გააკეთოთ გახურება ან ექიმის მიერ რეკომენდებული ვარჯიშების ნაკრები.
- თავიდან უნდა იქნას აცილებული ჰიპოთერმია.
- მნიშვნელოვანია ოსტეოქონდროზის დროს სწორად ძილი, იზრუნეთ დასაძინებელზე - ლეიბზე და ბალიშზე. იდეალურ შემთხვევაში, ისინი უნდა იყოს ორთოპედიული.
- სავალდებულოა ჭარბი წონის შემცირება და თანმხლები სომატური და ენდოკრინული პათოლოგიის დროული კორექცია.
ხოლო როდესაც ხერხემლის დაავადების ოდნავი სიმპტომებიც გამოჩნდება, ექიმთან ვიზიტი არ უნდა გადადოთ. ყოველივე ამის შემდეგ, რაც უფრო ადრე დაიწყება ხერხემლის ოსტეოქონდროზის მკურნალობა, მით უკეთესია მისი შედეგები.